«Απαράδεκτο φαινόμενο αποτελεί η εμφάνιση δημοσιογράφων, κυρίως σε ραδιοτηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης, ως οιονεί κυβερνητικών εκπροσώπων».
(Από ανακοίνωση του εποπτικού οργάνου δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ, 1 Οκτωβρίου 2010)
Ο Γερμανός κοινωνιολόγος Νίκλας Λούμαν (Niklas Luhmann, 1927-1998) είναι περισσότερο από σαφής: «Ο,τι γνωρίζουμε για την κοινωνία μας ή, καλύτερα, για τον κόσμο στον οποίο ζούμε, το γνωρίζουμε από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Αυτό ισχύει όχι μόνο όσον αφορά τη γνώση μας για την κοινωνία και την ιστορία, αλλά και τη γνώση μας για τη φύση. Ο,τι γνωρίζουμε για τη στρατόσφαιρα είναι το ίδιο με εκείνο που γνώριζε ο Πλάτωνας για την Ατλαντίδα: έχουμε ακούσει να μιλούν γι' αυτή. Ή, όπως το θέτει ο Οράτιος: "Τα έχω ακουστά και κάποια τα πιστεύω"».1
Στα μέρη μας έρπει όχι μόνο μια ελαφρολαϊκή εκδοχή της δημοσιογραφίας που έχει άποψη για όλα, αλλά κάτι περισσότερο επικίνδυνο: η δημοσιογραφία που υποκαθιστά τον κυβερνητικό πολιτικό λόγο, υπερασπιζόμενη τα σκληρά οικονομικά μέτρα με γουρλωμένα μάτια και φουσκωμένες φλέβες. Ανεξάρτητα από το τι πιστεύει ο καθένας μας περί της αναγκαιότητας των μέτρων ή όχι, η αλήθεια είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις οι βασικές αρχές της δημοσιογραφίας μοιάζουν με πτώμα σε προχωρημένη σήψη.
Η συγκεκριμένη πλευρά της δημοσιογραφίας, η οποία ανάγκασε ακόμα και την ΕΣΗΕΑ -γνωστή για τα μη σφριγηλά αντανακλαστικά της σε ζητήματα δεοντολογίας- να την καταδικάσει, δίνει με κάθε ευκαιρία τον καλύτερό της εαυτό. Είτε αγρότες είναι στους δρόμους είτε ιδιοκτήτες φορτηγών είτε οποιαδήποτε άλλη κοινωνική ομάδα. Χωρίς να μένει στο γεγονός «κάποιοι άνθρωποι είναι στο δρόμο και γιατί συμβαίνει αυτό;». Χωρίς να δίνει το δικαίωμα στην απάντηση του ερωτώμενου -και γιατί όχι- να τον αφήνει να εκτίθεται σε αυτό το αόρατο ποτενσιόμετρο που λέγεται γενικώς και αορίστως «κοινή γνώμη». Χωρίς να διερευνά τη σημαντική λεπτομέρεια. Χωρίς να μπορεί να κατανοήσει τη διαφορά μεταξύ αλήθειας και εικόνας.
Στη συστημική προσέγγιση της σημερινής κοινωνίας θα διαπιστώσει κάποιος το ατέλειωτο θεσμικό μπέρδεμα. Τον δημοσιογράφο να διεκδικεί ρόλο πολιτικού, τον πολιτικό σε ρόλο απεργού, τον απεργό σε ρόλο δημοσιογράφου, τον διανοούμενο σε ρόλο αθλητικού σχολιαστή, τον διαδηλωτή σε ρόλο ρεπόρτερ. Και ας μη βιαστούμε να χρεώσουμε την ώσμωση αυτή στη λειτουργία της δημοκρατίας. Απεναντίας. Το να διεκδικείς μερίδιο του χώρου του άλλου σημαίνει ή ότι δεν σου φτάνει αυτός που εκ φύσεως σού αναλογεί ή ότι ο δικός σου χώρος δεν σε θέλει.
Τα Μέσα στην Ελλάδα, και όχι μόνον, έχουν την ιδιαιτερότητα να λειτουργούν σαν... φαναρτζίδικα. Βάζουν την πραγματικότητα στην καλίμπρα και την ισιώνουν. Την κάνουν επίπεδη. Ολα να μοιάζουν με όλα. Οσο φευγαλέα και αν είναι η τηλεοπτική εικόνα, άλλο τόσο υπεύθυνη είναι για την ολέθρια, πολλές φορές, επιρροή της στην αλλοίωση όχι μόνο της κοινωνικής συνείδησης, αλλά και της συλλογικής μνήμης. Γιατί αν αναρωτηθούμε για την εικόνα που μας έμεινε από τα τηλεπαράθυρα τις ημέρες της απεργίας των ιδιοκτητών των φορτηγών, ή απλώς φορτηγατζήδων, ανάλογα με την άποψη που είχαμε, η πρώτη που ανασύρεται είναι αυτή του άμετρου δημοσιογραφικού κρεσέντο προς τον ολοφυρόμενο απεργό, που δεν έκανε τίποτα άλλο από το να μιμείται το κακέκτυπο του κυβερνητικού εκπροσώπου.
Οσο πολιτικώς ορθή και αν πιστεύει ότι είναι αυτή η πλευρά της «κυβερνητικής» δημοσιογραφίας που αγνοεί τον άνθρωπο, ουσιαστικά πρόκειται για την επικοινωνιακή μεταφορά του προεπαναστατικού «αυλόδουλου». Αλλο πράγμα η δημοσιογραφική προσέγγιση-κριτική στην κυβέρνηση, αλλά και στα κοινωνικά στρώματα που διαμαρτύρονται άλλοτε με χίλια -και περισσότερα- δίκια κι άλλοτε εξ επαγγέλματος και ιδιοτέλειας, και άλλο η αλόγιστη οσφυοκαμψία. Είτε στη μία είτε στην άλλη πλευρά. Αυτού του είδους η δημοσιογραφία δεν στέκεται απέναντι από κάθε είδους εξουσία όπως θα έπρεπε. Απλώς διεκδικεί ένα κομμάτι της και μάλιστα με τρόπο πιο ύπουλο και από αλεπού...
1. Niklas Luhmann, Η πραγματικότητα των μέσων μαζικής επικοινωνίας, μτφρ.: Πέρσα Ζέρη, Μεταίχμιο, σελ. 25
* Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 15 Οκτωβρίου 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου